[ Pobierz całość w formacie PDF ]
się, iż przez nanoszenie przybywa to, co przybywa po trochu oszukując nasz wzrok.
71. Dlatego jeśli rzeka odetnie część twojego gruntu i przyłączy ją do mojego, to ta część
pozostanie twoja.
72. A jeśli na środku rzeki pojawi się wyspa, to należy ona wspólnie do tych wszystkich,
którzy po którejkolwiek stronie rzeki posiadają nadbrzeżne grunty. Jeśli zaś nastąpi to nie
na środku rzeki, to należy ona do tych, którzy mają grunty przy brzegu naprzeciw
najbliższej jej części.
73. Poza tym to, co zostało wzniesione przez kogoś na naszym gruncie, choćby wzniósł
to w swoim imieniu, wedle prawa przyrodzonego staje się nasze, ponieważ superficies
solo cedit (zabudowania przypadajÄ… gruntowi).
74. Tym bardziej obowiązuje to w odniesieniu do roślin, które ktoś posadzi na naszym
gruncie, jeśli tylko zapuściły korzenie.
75. To samo dotyczy też zboża, które ktoś zasiał na naszym gruncie.
36
76. Ale jeśli zażądamy od niego wydania gruntu lub budynku i nie będziemy chcieli
spłacić nakładów (inpensorum), które poczynił na budynek, szkółkę lub ziarno, to będzie
nas mógł odeprzeć exceptione doli mali, byleby tylko był posiadaczem w dobrej wierze.
77. Z tej samej przyczyny uznano, że to, co ktoś napisze na moich skrawkach papirusu
lub pergaminach, choćby złotymi literami, należy do mnie, ponieważ litery przypadają
skrawkom papirusu lub pergaminom. I zgodnie z tym, jeśli zażądam wydania tych
książek lub pergaminów nie zwróciwszy kosztów pisania, będę mógł zostać odparty
exceptione doli mali.
78. Uznaje się na odwrót, że jeśli ktoś namalował coś, np. obraz, na mojej desce, to
zdaniem większości deska przypada obrazowi. Z trudem można by podać podstawę tej
różnicy. Z pewnością zgodnie z tą zasadą, jeśli nie zapłaciwszy ceny deski będziesz się
domagał obrazu, podczas gdy ja będę jej posiadaczem, będziesz mógł zostać odparty
exceptione doli mali. Jeśli ty będziesz posiadaczem, to logicznie powinna mi
przysługiwać przeciw tobie actio, w którym to wypadku, jeśli bym nie spłacił kosztów
malunku, będziesz mnie mógł odeprzeć exceptione doli mali, byle byś tylko był
posiadaczem w dobrej wierze. Jest jasne, że czy ty, czy ktoś inny ukradliście deskę,
będzie mi przysługiwała actio furti.
79. Także w innych wypadkach poszukuje się naturalnego uzasadnienia. I tak, jeśli
zrobisz wino, oliwę lub ziarno z moich winogron, oliwek lub kłosów, to można się zapytać,
czy to wino, oliwa lub ziarno jest moje, czy twoje. Podobnie, jeśli zrobisz jakieś naczynie
z mojego złota lub srebra, albo zbudujesz okręt, szafę lub ławkę z moich desek, albo jeśli
z mojej wełny zrobisz ubranie, albo z moich wina i miodu zrobisz miód pitny, albo z moich
lekarstw zrobisz plaster lub maść na ból oczu, można się zapytać, czy to, co ty zrobiłeś z
moich rzeczy, należy do ciebie, czy do mnie. Sabinus i Cassius uważają, że należy
patrzeć na to, czyj jest materiał i substancja, tj. że czyj jest materiał, do tego należy też
zrobiona rzecz. Innym, a szczególnie przedstawicielom drugiej szkoły, zdaje się
najsłuszniejsze, by rzecz należała do tego, kto ją zrobił. Ale też sądzą oni, że ten, czyj był
materiał, ma przeciwko temu, kto go ukradł, actionem furti. Mimo to uważają, że
przysługuje mu przeciwko niemu również condictio, ponieważ mimo że nie można
windykować nieistniejącej rzeczy, to można wobec złodziei i innych jej posiadaczy
dochodzić condictionis.
[O tym, czy pupilli mogą coś alienować.]
80. Musimy teraz wspomnieć, że ani kobiecie, ani pupillo nie wolno bez zgody opiekuna
alienować rei mancipi. Natomiast rem nec mancipi kobieta może alienować, a pupillus
nie.
37
81. Dlatego jeśli kobieta pożyczając pieniądze daje je komuś bez zgody opiekuna, to
ponieważ stają się one własnością przyjmującego, skoro pieniądze są re nec mancipi,
zawiÄ…zuje zobowiÄ…zanie.
82. Ale jeśli pupillus zrobi to samo, to nie zawiązuje zobowiązania, ponieważ bez zgody
opiekuna nie czyni tych pieniędzy własnością przyjmującego. Dlatego też pupillus może
windykować swoje pieniądze, gdziekolwiek się znajdują, tj. żądać ich wydania...
83. I na odwrót, wszystkie rzeczy, tak mancipi jak i nec mancipi mogą być świadczone
kobietom i pupillis bez zgody opiekuna, ponieważ wolno im poprawiać swoją sytuację
bez jego zgody.
84. Tak więc jeśli dłużnik spłaci pupillo pieniądze, to stają się one jego własnością, ale
sam dłużnik nie zostaje zwolniony, ponieważ pupillus nie może bez zgody opiekuna
zwolnić nikogo z zobowiązania, skoro nie wolno mu bez zgody opiekuna dokonać żadnej
alienacji. Jeśli jednak wzbogacił się o te pieniądze i nadal żąda zapłaty, to możemy go
odeprzeć exceptione doli mali.
85. Kobietę zaś także bez zgody opiekuna można prawidłowo spłacić. Bowiem kto
spłaca, uwalnia się od zobowiązania, ponieważ, jak to powiedzieliśmy, kobiety mogą
[ Pobierz całość w formacie PDF ]